Czujesz się zmęczony i przeciążony? Brak Ci sił, aby z zaangażowaniem wykonywać obowiązki zawodowe? Sprawdź, być może cierpisz na wypalenie zawodowe.

Czym jest wypalenie zawodowe?

Najbardziej popularna definicja wypalenia zawodowego autorstwa Christiny Maslach mówi, iż „wypalenie jest psychologicznym zespołem wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji oraz obniżonego poczucia dokonań osobistych, który może wystąpić u osób, które pracują z innymi ludźmi w pewien określony sposób”.

Termin „wypalenie” wprowadził w 1974 roku psychiatra Herbert Freudenberger. Obrazował on obserwowane w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku zjawisko nadmiernego obciążenia psychicznego pracowników sektora usług społecznych, którzy stopniowo tracili energię i motywację do pracy. Początkowo mówiono o zjawisku wypalenia tylko w odniesieniu do zawodów społecznych, wymagających intensywnych kontaktów z ludźmi. W latach 90-tych rozszerzono koncepcję wypalenia na inne zawody, poza sektorem usług społecznych, a współcześnie mówi się już o tym, że wypalenie może występować również w sytuacjach niezwiązanych z pracą zawodową i dotyczyć innych ról życiowych.

Po czym poznać, czy dopadło nas wypalenie?

Są trzy obszary, na których można zaobserwować objawy wypalenia zawodowego: emocjonalne wyczerpanie, depersonalizacja oraz obniżone poczucie dokonań osobistych. Emocjonalne wyczerpanie rozumiane jest jako poczucie nadmiernego obciążenia emocjonalnego, przemęczenia, pustki uczuciowej, braku energii psychicznej i fizycznej. Depersonalizacja to negatywne postawy w stosunku do pacjentów, klientów, uczniów, wychowanków. Skłonności do traktowania ich w sposób obojętny, bezosobowy, przedmiotowy, cyniczny lub pogardliwy. Obniżone poczucie dokonań osobistych przejawia się natomiast w tendencji do negatywnego oceniania własnej pracy, zawodowych umiejętności i dokonań. Obniżenia osobistego zaangażowania zawodowego, osobistych osiągnięć lub obniżonej satysfakcji zawodowej. 

Czynniki ryzyka – co sprzyja pojawieniu się wypalenia zawodowego?

Nie każdy aktywny zawodowo człowiek jest narażony na pojawienie się u niego syndromu wypalenia zawodowego. Wyodrębniono czynniki sprzyjające powstawaniu wypalenia zawodowego, związane zarówno z samym miejscem pracy i jego strukturą organizacyjną, jak i pracownikiem jako takim. Wśród czynników związanych z pracą zauważa się zwłaszcza:

  • stresory związane z pracą jak np.: obciążenie pracą, presja czasu, konflikt ról i niejasność ról związana z brakiem informacji niezbędnych do właściwego wykonania pracy oraz brakiem jasności co do celu pracy i zakresu odpowiedzialności
  • stresory wynikające ze specyfiki pracy z ludźmi jak np.: bezpośredni kontakt z klientami, ich liczba, waga ich problemów, konfrontacja z cierpieniem, śmiercią, agresją
  • brak zasobów jak np.: brak wsparcia ze strony przełożonych i współpracowników, brak informacji zwrotnych, brak autonomii, nieadekwatne wynagrodzenie, ograniczone możliwości rozwoju zawodowego

Nie każdy człowiek  w jednakowym stopniu jest narażony na to aby doświadczać  wypalenia zawodowego. Wyodrębniono dwie grupy czynników związanych z samym pracownikiem, mających znaczenie dla wystąpienia wypalenia:

  • czynniki osobowościowe takie jak: niski poziom odporności psychicznej, zewnętrzne umiejscowienie kontroli, bierne lub unikowe strategie radzenia sobie ze stresem, niska samoocena, wysoki poziom neurotyzmu
  • postawy wobec pracy a w szczególności wysokie, nierealistyczne oczekiwania wobec pracy

Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu?

Nie zawsze mamy wystarczający wpływ na organizację miejsca i sposobu w jaki wykonujemy nasze obowiązki zawodowe. Chcąc uchronić się przed wypaleniem zawodowym warto więc przede wszystkim zadbać o siebie. Wybrać odpowiednie dla siebie techniki radzenia sobie ze stresem, które pomogą nam zadbać o naszą formę. Powinny one uwzględniać zarówno relaks ciała, jak i umysłu. Kiedy jesteśmy w trudnych sytuacjach ważne jest również wsparcie społeczne. Mogą nam go udzielić nasi bliscy ale także współpracownicy. Ważne jest również zachowanie równowagi między pracą a pozostałymi sferami życia, czyli tzw. work-life balance.